De bladeren van de zonnende schermbloemige, die tot twee meter hoog kan worden, zijn sterk geveerd, zodat er maar weinig water verdampt over het kleine bladoppervlak. Een andere aanpassing van de venkel aan de droge plaatsen van zijn oorspronkelijke thuis aan de Middellandse Zee zijn de verdikte onderste bladstelen. Zij vormen een pseudo-tuber met een opslagfunctie, die bijzonder vlezig is in het geval van groentevenkel. De gele bloemen van de venkel verschijnen van juli tot september in grote, plaatvormige dubbele bloemschermen.

Wilde venkel komt slechts sporadisch voor in Italië en op het Iberisch schiereiland. Venkel wordt echter al sinds mensenheugenis geteeld, en drie ondersoorten zijn het resultaat van voortdurende selectie. De lichtgroene tot witachtige knollen van de groente venkel worden gebruikt in de keuken. Ook de zaden van de venkel - botanisch gezien zijn het vruchten omdat het zaad nog met een zaadvlies aan elkaar zit - vinden gretig aftrek: de zaden van de zoete venkel (ook "Romeinse venkel" genoemd) worden als specerij gebruikt; van de bittere venkel worden zaden voor medicinaal gebruik geoogst.

Venkelolie wordt slechts in zeer kleine hoeveelheden in de bladeren aangetroffen, terwijl de zaden tot zes procent van deze essentiële olie bevatten, afhankelijk van de teelt. Het bestaat voor meer dan 50 procent uit anethol, dat verantwoordelijk is voor het typische venkelaroma. Anethol heeft niet alleen een krampstillende en slijmoplossende werking, maar ondersteunt ook de spieren van maag en darmen en stimuleert de melkproductie. Een ander bestanddeel van venkelolie is het kiemremmende fenchon, dat verantwoordelijk is voor de bittere smaak. Bittere venkel bevat ongeveer 10 tot 20 procent fenchon, zoete venkel minder dan een procent.