Nachtelijke sterrenklok

Er zijn veel zonnewijzers waarmee de tijd op de eigen locatie kan worden bepaald. Maar wat als de zon allang onder is? Hier komt de veel minder bekende zonnewijzer om de hoek kijken. Met behulp daarvan kan de plaatselijke tijd (de zonnetijd) ook 's nachts worden bepaald. Dit gebeurt met behulp van Polaris - een van de helderste sterren op het noordelijk halfrond - en de vaste ster Kochab, die zich in hetzelfde sterrenbeeld (Ursa minor) bevindt.

Maar de nachtelijke sterrenklok kan nog meer. Op de achterkant staat een getijdencalculator waarmee de getijden kunnen worden bepaald - wat niet alleen interessant is voor zeilers, maar ook voor vakantiegangers aan kusten met uitgesproken getijdenwisselingen. Daartoe wordt de huidige maanfase geselecteerd (nieuwe of volle maan, halve maan, wassende of afnemende maan). De getijdencalculator toont bij benadering het tijdstip van het volgende hoogwater (eb), waarbij het tweede hoogwater ongeveer 12,5 uur na het eerste plaatsvindt. De eb komt ongeveer zes uur na elk hoogwater.

Merk op dat zowel de sterrenklok als de getijdencalculator moeten worden omgerekend naar de huidige plaatselijke tijd. Daartoe moet de tijdsvereffening worden toegepast, de zomertijd zo nodig worden gecorrigeerd en de lengtegraad worden aangepast. De bijgevoegde instructies leggen in het kort uit hoe dit moet. Overigens dateert het historische model van de nachtelijke sterrenklok uit 1570 en bevindt zich in het British Museum in Londen.